Deprem Sünnetullahtır: Deprem Olur, Tedbir Alınması Lazım
Dini Açıdan Bir Değerlendirme
Depremler, yeryüzünün dinamik yapısının bir sonucu olarak meydana gelen tabii afetlerdir. Ancak İslam inancında bu tür olaylar sadece fiziksel değil, aynı zamanda metafizik anlamlar da taşır. Mümin bir bakış açısıyla, depremler Allah’ın koyduğu düzenin (Sünnetullah) bir tezahürü olarak değerlendirilir. Bu yazıda, depremin sünnetullah bağlamında anlamı, müminin bu olaylara karşı tutumu ve tedbir almanın dini boyutu ele alınacaktır.
1. Sünnetullah ve Tabiat Kanunları
Sünnetullah, Allah’ın kâinatta geçerli kıldığı fiziksel ve toplumsal kanunlardır. Bu kanunlar değişmez, süreklidir ve tüm insanlık için geçerlidir. Depremler, yer kabuğunun hareketliliğinden kaynaklanan bir doğal olaydır ve bu, Allah’ın fiziksel alemde koyduğu kurallar çerçevesinde gerçekleşir.
Kur’an-ı Kerim’de bu konuda şöyle buyrulmaktadır:
> “Sen, Allah’ın sünnetinde bir değişme bulamazsın; Allah’ın sünnetinde asla bir sapma da bulamazsın.”
(Fatır Suresi, 43)
Bu ayet, ilahi düzenin değişmezliğini ortaya koyar. Yer sarsıntıları da bu düzenin birer parçasıdır. Dolayısıyla bir mümin, depremlerin oluşunu inkâr etmeden, Allah’ın kudretini ve iradesini görerek hareket etmelidir.
2. Depremler İbret ve Tezekkür Vesilesidir
Depremler kimi zaman imtihan, kimi zaman uyarı, kimi zaman da ibret vesilesi olabilir. Allah (cc), kullarını çeşitli şekillerde sınar ve onlara hatırlatmalarda bulunur. Depremler de insanın acizliğini, fani oluşunu ve dünya hayatının geçiciliğini hatırlatan olaylardır.
> “Biz onları belki dönerler diye büyük bir azapla yakaladık.”
(Secde Suresi, 21)
Bu tür ayetler, insanın gafletten uyanması, kendini sorgulaması ve Rabbine yönelmesi için doğal olayların nasıl bir vesile olabileceğini göstermektedir. Ancak bu, her depremi bir ceza olarak görmek anlamına gelmez. İslam’da musibetler bazen ceza, bazen arınma, bazen de toplumsal uyanış vesilesidir.
3. Hz. Peygamber’in Deprem Karşısındaki Tavrı
Hz. Muhammed (sav) döneminde de depremler yaşanmış ve O’nun bu olaylar karşısındaki tutumu bizler için örnek olmuştur. Rivayetlere göre deprem olduğunda Efendimiz (sav) hemen namaza yönelir, dua eder ve Allah’a sığınırdı.
> “Gök gürültüsünü işittiğinde şöyle dua ederdi: ‘Bu sesi bize merhamet kıl, azap yapma!’”
(İbn Ebi Şeybe, Musannef, 6/104)
Bu tutum, müminin karşılaştığı afetlerde dua, sabır ve teslimiyetle hareket etmesi gerektiğini göstermektedir. Aynı zamanda Resulullah (sav), insanlar arasında güvenli yapılaşmanın, komşuluk hukukunun, yardımlaşmanın önemine de vurgu yaparak, toplumsal tedbirlerin önemini dolaylı olarak öğretmiştir.
4. Tedbir Almak da Kulluğun Gereğidir
İslam’da akıl nimetinin kullanılması, sebeplere sarılmak esastır. Tedbirsiz tevekkül, İslam’ın tavsiye ettiği bir yaklaşım değildir. Peygamberimiz’in “Deveni bağla, sonra Allah’a tevekkül et” hadisi, bu hususu veciz biçimde açıklar.
Deprem kuşağında yaşadığımızı bildiğimiz halde bina güvenliğine dikkat etmemek, plansız şehirleşmeye devam etmek, bilinçsiz yapılar inşa etmek; hem insan hayatına kast hem de kul hakkına girebilir. Nitekim Kur’an, insanın kendi eliyle felaket üretmemesini emreder:
> “Kendi ellerinizle kendinizi tehlikeye atmayın.”
(Bakara Suresi, 195)
Dolayısıyla bina güvenliği, arama-kurtarma eğitimi, afet bilinci oluşturmak, sadece dünyevi sorumluluk değil, aynı zamanda dini bir görevdir.
5. Tarihsel Bir İbret: 1999 Marmara Depremi
17 Ağustos 1999 tarihinde Türkiye’nin Marmara bölgesinde meydana gelen büyük deprem, 17 binin üzerinde can kaybına, on binlerce yaralanmaya ve büyük ekonomik kayıplara yol açtı. Bu deprem, Türkiye tarihinde hem fiziksel hem de manevi açıdan derin izler bıraktı. Binaların sağlam yapılmaması, ihmalkarlık, denetim eksiklikleri ve bilinçsizlik, felaketin büyüklüğünü artırdı.
Bu olay, tedbirsizliğin ve sorumluluğun ihmal edilmesinin ne kadar büyük bedellere yol açabileceğini gözler önüne serdi. O günden sonra birçok kişi hem maddi hem manevi anlamda kendini sorguladı. Rabbimiz, bu tür olayları bir uyarı olarak değerlendirmemizi ister:
> “Başınıza gelen herhangi bir musibet, kendi ellerinizle yaptıklarınız yüzündendir. Yine de Allah çoğunu affeder.”
(Şûrâ Suresi, 30)
Bu ayet çerçevesinde, Marmara Depremi gibi olaylar bize bireysel ve toplumsal sorumluluklarımızı yeniden hatırlatmalı, sadece acılarla değil, ibretle de yüzleşmemize vesile olmalıdır.
6. Tedbir ve Dua Beraber Olmalıdır
İslam dini, hem dünya hem ahiret dengesini gözeten bir dindir. Deprem gibi doğal afetlerde sadece dua etmek yeterli değildir. Dua ile birlikte tedbir ve hazırlık gerekir. Türkiye gibi deprem kuşağında yer alan ülkelerde, dini sorumluluk bilinciyle yapılan her mühendislik hesabı, her sağlam temel, her bilinçlendirme çalışması bir sadaka-i cariyedir.
Camilerde, okullarda, medyada “deprem bilinci” üzerine yapılan çalışmalar, sadece bilgi değil, birer iman tezahürüdür. Peygamber Efendimiz'in (sav) buyurduğu gibi:
> “Sizden her biriniz bir çobandır ve hepiniz sürünüzden sorumlusunuz.”
(Buhari, Ahkam, 1)
Bu sorumluluk, yalnızca ailemizi değil, yaşadığımız toplumun güvenliğini de kapsar.
7. Kaynakça ve Kullanılan Ayet-Hadisler
Kur’an-ı Kerim’den Ayetler:
Ahzab Suresi, 62
Fatır Suresi, 43
Secde Suresi, 21
Bakara Suresi, 195
Şûrâ Suresi, 30
Hadisler:
“Deveni bağla, sonra tevekkül et.” (Tirmizi, Kıyamet, 60)
“Yeryüzü sizin için secde yeri kılındı...” (Buhari, Teyemmüm, 1)
“Bu sesi bize merhamet kıl, azap yapma!” (İbn Ebi Şeybe, Musannef, 6/104)
“Sizden her biriniz bir çobandır...” (Buhari, Ahkam, 1)
Ek Kaynaklar:
Diyanet İşleri Başkanlığı – “Doğal Afetler ve İslam”
AFAD (Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığı) – Türkiye Deprem Gerçeği Raporları
Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi – "Sünnetullah", "Musibet" maddeleri
Sonuç
Deprem bir sünnetullahtır, yani Allah’ın kainatta geçerli kıldığı yasaların bir parçasıdır. Bu yasalar gereği depremler olur ve olacaktır. Ancak mümin, bu gerçeği bilerek hareket etmeli, ibret almalı, dua etmeli ve en önemlisi tedbir almalıdır. Akıl, irade ve sorumlulukla hareket eden bireyler, hem dünyevi hem uhrevi olarak kazançlı çıkacaktır. Unutulmamalıdır ki, sadece dua değil, dua ile birlikte gayret de kulluğun gereğidir.
